Mahabharata Tatparya Nirnaya Kannada 1.88 - 1.100

‘ಮುಕ್ತಿರ್ನ್ನಿತ್ಯಾ ತಮಶ್ಚೈವ ನಾsವೃತ್ತಿಃ ಪುನರೇತಯೋಃ ।

‘ದೇವಾನಾಂ ನಿರಯೋ ನಾಸ್ತಿ ತಮಶ್ಚಾಪಿ ಕಥಞ್ಚನ ॥೧.೮೮॥

 

ಮುಕ್ತಿಗೆ ಒಮ್ಮೆ ಹೋದರೆ ಮತ್ತೆ ಹಿಂದೆ ಬರುವ ಪ್ರಶ್ನೆ ಇಲ್ಲ.  ಹಾಗೇ,  ಅಂಧಂತಮಸ್ಸಿಗೆ ಹೋದರೆ  ವಾಪಾಸು ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಇವೆರಡರಿಂದಲೂ ಹಿಂತಿರುಗಿ ಬರಲು ಆಗುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ನರಕವಾಗಲೀ, ಅಂಧಂತಮಸ್ಸಾಗಲೀ ಇಲ್ಲ.

 

‘ನಾಸುರಾಣಾಂ ತಥಾ ಮುಕ್ತಿಃ ಕದಾಚಿತ್ ಕೇನಚಿತ್ ಕ್ವಚಿತ್ ।

‘ಮಾನುಷಾಣಾಂ ಮದ್ಧ್ಯಮಾನಾಂ ನೈವೈತದ್ ದ್ವಯಮಾಪ್ಯತೇ ॥೧.೮೯॥

 

ಅಸುರರಾದವರಿಗೆ ಮುಕ್ತಿ ಇಲ್ಲ.  ಈ ತನಕ ಆಗಿಲ್ಲ, ಮುಂದೆಯೂ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾವುದೇ ಕಾರಣದಿಂದಲೂ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ(ಎಂದೆಂದಿಗೂ). ಮಧ್ಯಮ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಅಂಧಂತಮಸ್ಸೂ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಸುಖರೂಪವಾಗಿರುವ ಮೋಕ್ಷವೂ ಲಭಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

 

‘ಅಸುರಾಣಾಂ ತಮಃಪ್ರಾಪ್ತಿಸ್ತದಾ ನಿಯಮತೋ ಭವೇತ್ ।

‘ಯದಾ ತು ಜ್ಞಾನಿಸದ್ಭಾವೇ ನೈವ ಗೃಹ್ಣನ್ತಿ ತತ್ ಪರಮ್ ॥೧.೯೦॥

 

ಅಸುರರಿಗೆ  ಅಂಧನ್ತಮಸ್ಸು ಕಟ್ಟಿಟ್ಟ ಬುತ್ತಿ. ಯಾವಾಗ ಒಬ್ಬ ಅಸುರ ಜ್ಞಾನಿಯ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದೇ ಇಲ್ಲವೋ,  ಆಗ ಅವನಿಗೆ  ಅಂಧನ್ತಮಸ್ಸು ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.[ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ದುರ್ಯೋಧನ. ಸ್ವಯಂ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಬಂದು ಹೇಳಿದರೂ ಆತ ಕೇಳಲಿಲ್ಲ, ವೇದವ್ಯಾಸರು ಬಂದು ಹೇಳಿದರೂ ಕೇಳಲಿಲ್ಲ, ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಹೇಳಿದರೂ ಕೇಳಲಿಲ್ಲ. ಇಂತವರಿಗೆ ಅಂಧನ್ತಮಸ್ಸು ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ].

 

‘ತದಾ ಮುಕ್ತಿಶ್ಚ ದೇವಾನಾಂ ಯದಾ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಗೋ ಹರಿಃ ।

‘ಸ್ವಯೋಗ್ಯಯೋಪಾಸನಯಾ ತನ್ವಾ ತದ್ಯೋಗ್ಯಯಾ ತಥಾ ॥೧.೯೧॥

 

ತಮ್ಮ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ತಕ್ಕನಾದ ದೇಹದಿಂದ, ತಮ್ಮ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ತಕ್ಕನಾಗಿ ಪರಮಾತ್ಮನ  ಉಪಾಸನೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ  ಮುಕ್ತಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.

 

‘ಸರ್ವೈರ್ಗ್ಗುಣೈರ್ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ತು ಸಮುಪಾಸ್ಯೋ ಹರಿಃ ಸದಾ ।

‘ಆನನ್ದೋ ಜ್ಞಃ ಸದಾತ್ಮೇತಿ ಹ್ಯುಪಾಸ್ಯೋ ಮಾನುಷೈರ್ಹರಿಃ ॥೧.೯೨॥

 

ಎಲ್ಲಾ ಜೀವರಿಗೂ ಭಗವಂತನನ್ನು ಆತನ  ಎಲ್ಲಾ ಗುಣಗಳಿಂದ [ಮಹಾಭಾರತದಂತಹ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವ ಸಮಸ್ತ ಗುಣಗಳಿಂದ]   ಉಪಾಸನೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.  ಎಲ್ಲಾ ಗುಣಗಳಿಂದ ಪರಮಾತ್ಮನು ಕೇವಲ ಚತುರ್ಮುಖನಿಂದ ಉಪಾಸ್ಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಇನ್ನು ಮನುಷ್ಯರಿಂದ ಭಗವಂತ ಆನಂದ ಸ್ವರೂಪನೆಂದೂ, ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪನೆಂದೂ, ದೋಷ ಇಲ್ಲದವನೆಂದೂ, ಎಲ್ಲರ ಅಂತರ್ಯಾಮಿ ಎಂದೂ ಉಪಾಸನೆ ಮಾಡಲ್ಪಡಬೇಕಾದವನು.

[ಮಹಾಭಾರತ ಪರಮಾತ್ಮನ  ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೇಳುವ ಗ್ರಂಥ.  ಅಲ್ಲಿ ಆದಿಪರ್ವದಿಂದ ಹಿಡಿದು, ಅಂತಿಮವಾಗಿರುವ ಸ್ವರ್ಗಾರೋಹಣಪರ್ವದ ತನಕ ಪರಮಾತ್ಮನ  ಅನೇಕ  ಸ್ತೋತ್ರಗಳು ಬರುತ್ತವೆ.  ಇದರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿರುವುದು ವಿಷ್ಣುಸಹಸ್ರನಾಮ ಸ್ತೋತ್ರ. ಅಲ್ಲಿ ಬರುವ ಪರಮಾತ್ಮನ ಒಂದೊಂದು ನಾಮದಲ್ಲೂ ಭಗವಂತನ ನೂರಾರು  ಗುಣವರ್ಣನೆ ಅಡಕವಾಗಿದೆ.  ಹೀಗೆ  ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವ  ಎಲ್ಲಾ ಗುಣಗಳನ್ನು ಒಬ್ಬ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಂಡು  ಉಪಾಸನೆ ಮಾಡುವುದು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.  ಆ ಯೋಗ್ಯತೆ ಇರುವುದು ಕೇವಲ ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯಪ್ರಾಣರಿಗೆ ಮಾತ್ರ. ಅದರಿಂದಾಗಿ ಮಹಾಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ಅಧಿಕಾರಿ ಚತುರ್ಮುಖನಾಗಿದ್ದಾನೆ.  ನಾವು ಅಧಮಾಧಿಕಾರಿಗಳೆನಿಸುತ್ತೇವೆ].

[ನಾವು ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ,  ಆದರೆ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಅಲ್ಲ. ಗೀತಾಭಾಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು  ಹೇಳುವಂತೆ:  ಸರ್ವಪ್ರಾಣಿ ನಾಮಾವಗಾಹ್ಯನವಗಾಹ್ಯರೂಪಾಂ..... ಎಲ್ಲರೂ ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ,  ಆದರೆ ಯಾರಿಗೂ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಆಗುವುದಿಲ್ಲ.  ರಮ್ಯವಾದ ಕಥೆ, ಅಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವ ಜೀವನ್ಮೌಲ್ಯಗಳು, ದ್ರೌಪದಿಯ ಸೌಂದರ್ಯ, ಭೀಮನ ಬಲ, ಅರ್ಜುನನ ಸಹನೆ, ಸಹದೇವನ ನೀತಿ, ನಕುಲನ ಸೌಂದರ್ಯ, ಧರ್ಮರಾಜನ ಧರ್ಮ, ಇವುಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ.  ಆದರೆ  ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಸೃಷ್ಟಿಕ್ರಮ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳೆಲ್ಲವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳವುದು ಕಷ್ಟ. ಆದ್ದರಿಂದ ಭಾರತ  ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ  ಯಾರಿಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಮಹಾಭಾರತದ ರೀತಿಯೇ ಹಾಗೆ.  ಇದನ್ನು ಆಚಾರ್ಯರು “ಬ್ರಹ್ಮಾऽಪಿ ತನ್ನಜಾನಾತಿ ಈಷತ್ ಸರ್ವೋऽಪಿ  ಜಾನತಿ..” ಎಂದು ತಮ್ಮ ಗೀತಾಭಾಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.  ಯಾರಿಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ, ಸ್ವಲ್ಪ-ಸ್ವಲ್ಪ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದಿದೆ.  ಅಷ್ಟು ಗಹನವಾದುದು  ಈ ಮಹಾಭಾರತ.  ಏಕೆ ಹೀಗೆ ಅಂದರೆ: ಪರಮಾತ್ಮನ ಗುಣಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ತಿಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಮಹಾಭಾರತ ಎಲ್ಲಾ ಗುಣಗಳನ್ನೂ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅದರಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಗುಣಗಳಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರು ಉಪಾಸನೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ನಿಜವಾದ ಅಧಿಕಾರಿ ಮಹಾಭಾರತಕ್ಕೆ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರು.   ಮಂದಾಧಿಕಾರಿಗಳು ನಾವೆಲ್ಲರು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯರು ಮಹಾಭಾರತದಿಂದ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಯಾವ ರೀತಿ ಉಪಾಸನೆ ಮಾಡಬೇಕು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಮುಂದಿನ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ].

 

‘ಯಥಾಕ್ರಮಂ ಗುಣೋದ್ರೇಕಾತ್ ತದನ್ಯೈರಾ ವಿರಿಞ್ಚತಃ ।

‘ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಯೋಗ್ಯಾ ಋಜವೋ ನಾಮ ದೇವಾಃ ಪೃಥಗ್ ಗಣಾಃ ॥೧.೯೩॥

 

‘ತೈರೇವಾಪ್ಯಂ ಪದಂ ತತ್ತು ನೈವಾನ್ಯೈಃ ಸಾಧನೈರಪಿ ।

‘ಏವಂ ಸರ್ವಪದಾನಾಂ ಚ ಯೋಗ್ಯಾಃ ಸನ್ತಿ ಪೃಥಗ್ ಗಣಾಃ ॥೧.೯೪॥

 

‘ತಸ್ಮಾದನಾದ್ಯನನ್ತಂ ಹಿ ತಾರತಮ್ಯಂ ಚಿದಾತ್ಮನಾಮ್ ।

‘ತಚ್ಚ ನೈವಾನ್ಯಥಾ ಕರ್ತ್ತುಂ ಶಕ್ಯಂ ಕೇನಾಪಿ ಕುತ್ರಚಿತ್ ॥೧.೯೫॥

 

ಮನುಷ್ಯರಿಂದ ಹಿಡಿದು  ಬ್ರಹ್ಮನ ತನಕ ಅವರವರಿಗೆ ಎಷ್ಟೆಷ್ಟು  ಗುಣಗಳಿಂದ ಉಪಾಸನೆ ಮಾಡಲಿಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವೋ  ಅಷ್ಟಷ್ಟು ಗುಣಗಳಿಂದ ಉಪಾಸನೆ ಮಾಡಬೇಕು.

ಮಹಾಭಾರತಕ್ಕೆ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರು ಮುಖ್ಯ  ಅಧಿಕಾರಿ ಎಂದು ಈ ಹಿಂದೆ ನೋಡಿದ್ದೇವೆ. ಇಂತಹ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರು ಯಾರು? ಯಾರು ಈ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು? ಎಂದರೆ: ಬ್ರಹ್ಮ ಪದವಿಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿರುವ ಒಂದು ಗಣ ಇದೆ.  ಅದನ್ನು ಋಜುಗಣ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.  ಆ ಪದವಿಯ ಯೋಗ್ಯತೆ ಇರವವರೇ ಬೇರೆ.  ಅವರು ಮಾತ್ರ ಆ ಪದವಿಯನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾರೆ.  ಆ ಯೋಗ್ಯತೆ ಇಲ್ಲದವರು ಎಷ್ಟೇ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೂ ಕೂಡಾ ಆ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಈ ರೀತಿ  ಬ್ರಹ್ಮಪದವಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ದೇವತೆಯ ಪದವಿಗೂ ಆಯಾ ಪದವಿಗೆ ಯೋಗ್ಯರಾದ ಜೀವಿಗಳ ಸಮೂಹವೇ ಬೇರೆ ಇರುತ್ತದೆ.  ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಸದಾಶಿವನಾಗಲು ಯೋಗ್ಯನಾಗಿರುವ ಜೀವರ ಗಣ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ.  ಗರುಡಪದವಿಗೆ ಯೋಗ್ಯರಾಗಿರುವ ಜೀವರ ಸಮೂಹ ಪ್ರತ್ಯೇಕ.  ಅವರೆಲ್ಲ  ಆಯಾ ಪದವಿಗೆ ಬಂದು, ಆಯಾ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ, ಪರಮಾತ್ಮನ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿ, ಮುಕ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ.

ಆದ್ದರಿಂದ ಜೀವರಲ್ಲಿ ತಾರತಮ್ಯ(hierarchy) ಇದ್ದೇ ಇದೆ.  ನೀವು ಏನೇ ಮಾಡಿದರೂ ತಾರತಮ್ಯವನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆಯುವುದಾಗಲೀ, ಮುರಿಯುವುದಾಗಲೀ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದು ಸ್ವಭಾವ.  ಆ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ.

 

‘ಅಯೋಗ್ಯಮಿಚ್ಛನ್ ಪುರುಷಃ ಪತತ್ಯೇವ ನ ಸಂಶಯಃ ।

‘ತಸ್ಮಾದ್ ಯೋಗ್ಯಾನುಸಾರೇಣ ಸೇವ್ಯೋ ವಿಷ್ಣುಃ ಸದೈವ ಹಿ ॥೧.೯೬॥

 

ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ಜೀವನು ತನಗೆ ಯೋಗ್ಯ ಅಲ್ಲದ್ದನ್ನು ಬಯಸಿದರೆ  ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ಬೀಳುತ್ತಾನೆ.  ಇದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ.  ಆ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವರವರ ಯೋಗ್ಯತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ನಾರಾಯಣನು ಸೇವ್ಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಹೀಗಾಗಿ “ನಮನಮ್ಮ ಗುಣಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ, ನಮ್ಮನಮ್ಮ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ದೇವರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇನೆ, ಭಕ್ತಿ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ” ಎನ್ನುವ ಸಂಕಲ್ಪ ನಮ್ಮಲ್ಲಿರಬೇಕು.

[ಇದು ಇಡೀ ಮಹಾಭಾರತ ರಾಮಾಯಣಗಳಲ್ಲೂ ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ‘ಶಂಭೂಕ’.  ಅವನು ತಪಸ್ಸನ್ನಾಚರಿಸಿದ್ದು  ಪಾರ್ವತಿಯನ್ನು ಕುರಿತು. ಉದ್ದೇಶ:  ರುದ್ರ ಪದವಿ ಪಡೆಯುವುದು. [ಅರ್ಥಾತ್ ತಾನು ಪಾರ್ವತಿಯ ಗಂಡನಾಗಬೇಕು ಎಂಬ ಬಯಕೆ !].  ಇದು ಎಂತಹ ದ್ರೋಹ? ಅವನಿಗೆ ಅಯೋಗ್ಯವಾದ ಪದವಿಯ ಬಯಕೆ. ಅದರಿಂದಾಗಿ ಶ್ರೀರಾಮನಿಂದ ಆತ  ಮರಣಹೊಂದಿದ.  ಹೀಗಾಗಿ ಯೋಗ್ಯತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು. ”ನನ್ನ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ಅನುಸಾರವಾದ ಕರ್ಮಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸು” ಎಂದು ದೇವರಲ್ಲಿ ಶರಣಾದರೆ ನಮ್ಮ ಯೋಗ್ಯತೆಯ ಅರಿವು ನಮಗಾಗಿ, ಮೋಕ್ಷದ ಮಾರ್ಗ ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ.  ಇದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಯೋಗ್ಯವಲ್ಲದ್ದನ್ನು ಬಯಸಿದರೆ  ನಮ್ಮ ಪಾಡೂ ಶಂಭೂಕನ ಪಾಡೇ ಆಗುತ್ತದೆ].

 

‘ಅಚ್ಛಿದ್ರಸೇವನಾಚ್ಚೈವ ನಿಷ್ಕಾಮತ್ವಾಚ್ಚ ಯೋಗ್ಯತಃ ।

‘ದ್ರಷ್ಟುಂ ಶಕ್ಯೋ ಹರಿಃ ಸರ್ವೈರ್ನ್ನಾನ್ಯಥಾ ತು ಕಥಞ್ಚನ ॥೧.೯೭॥

 

ತಪ್ಪುಗಳಿಲ್ಲದ ಸೇವನೆಗಳಿಂದ, ಯಾವುದೇ ಕಾಮನೆ ಇಲ್ಲದೇ ಮಾಡುವ, ತನಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಸೇವನೆಯಿಂದ ಪರಮಾತ್ಮನು ಕಾಣಲು ಶಕ್ಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ. 

[ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲೇ ನೋಡಿದರೆ ದುರ್ಯೋಧನ-ಜರಾಸಂಧರಂತಹ ದುಷ್ಟರಿಗೂ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ದರ್ಶನವಾಗಿದೆ.  ಆದರೆ ಇವರಿಗೆ ಮೋಕ್ಷ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಯಿತು ಎಂದು ಎಲ್ಲೂ ಯಾರೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಕೂಡಾ ಅಂಧಂತಮಸ್ಸನ್ನೇ  ಹೊಂದಿ  ದುಃಖದಿಂದ ಇರುತ್ತಾರೆ  ಎಂದು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ.  ಆದರೆ ದೇವರನ್ನು ನೋಡಿದಾಕ್ಷಣ ಮುಕ್ತಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ  ಎನ್ನುತ್ತದೆ  ಉಪನಿಷತ್ತು. ಯದಾ ಪಶ್ಯಃ ಪಶ್ಯತೇ ರುಗ್ಮ ವರ್ಣಂ ಕರ್ತಾರಮೀಶಂ ಪುರುಷಂ ಬ್ರಹ್ಮಯೋನಿಮ್ .. (ಮುಂಡಕ ೩.೧.೩).  ಇಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನನ್ನು ಯಾವ ರೀತಿ ನೋಡಿದರೆ ಮುಕ್ತಿ ಎನ್ನುವುದನ್ನೂ ನಾವು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಪರಮಾತ್ಮ ಕೇವಲ ತೋರಿದರೆ ಪ್ರಯೋಜನವಿಲ್ಲ. ಅವನು ಗುಣಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಮಗೆ ತೋರಬೇಕು. ಆಗ ಅವನಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಭಕ್ತಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹವಾಗುತ್ತದೆ. ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಮುಕ್ತಿಸಾಧ್ಯ. ಇಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸ ಪುರಾಣಗಳು ಉಪನಿಷತ್ತಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಇಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ವಿಷಯವೂ ನಮಗೆ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ].

 

‘ನಿಯಮೋsಯಂ ಹರೇರ್ಯಸ್ಮಾನ್ನೋಲ್ಲಙ್ಘ್ಯಃ ಸರ್ವಚೇತನೈಃ ।

‘ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪತೋ ವಿಷ್ಣುರ್ನ್ನಾನ್ಯಥಾ ಚ ಕರಿಷ್ಯತಿ ॥೧.೯೮॥

 

ಈ ಎಲ್ಲಾ ನಿಯಮಗಳು ಅನಾದಿಕಾಲದಿಂದ ಇದೆ. ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆ ಯಾವುದರಿಂದಲೂ ಪರಮಾತ್ಮ ಅನುಗ್ರಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಸಾಧನೆ ಮಾಡಲು ಹತ್ತು ಹಲವಾರು ಮಾರ್ಗಗಳಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದರೆ ಇದು ಒಂದೇ ಮಾರ್ಗ.  ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಂಕಲ್ಪ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.  ಅದು ಬೇರೆಬೇರೆ ರೀತಿಯಾಗಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.

 [ದಾನ ಮಾಡಿದರೆ ಮುಕ್ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಮಾತಿದೆ.  ಗಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದರೆ  ಮುಕ್ತಿ, ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿದರೆ ಮುಕ್ತಿ, ಯಜ್ಞ ಮಾಡಿದರೆ ಮುಕ್ತಿ,.. ಇತ್ಯಾದಿಯಾಗಿ ಮೋಕ್ಷಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ದಾರಿಗಳನ್ನು ಹೇಳುವುದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ.  ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿಪೂರ್ವಕ ಸೇವನೆ ಮತ್ತು ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಮುಕ್ತಿ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಯಾವುದು ಸರಿ?  ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಆಚಾರ್ಯರು ಮುಂದಿನ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ].

 

‘ದಾನತೀರ್ತ್ಥತಪೋಯಜ್ಞಪೂರ್ವಾಃ ಸರ್ವೇsಪಿ ಸರ್ವದಾ ।

‘ಅಙ್ಗಾನಿ ಹರಿಸೇವಾಯಾಂ ಭಕ್ತಿಸ್ತ್ವೇಕಾ ವಿಮುಕ್ತಯೇ’ ।

ಭವಿಷ್ಯತ್ಪರ್ವವಚನಮಿತ್ಯೇತದಖಿಲಂ ಪರಮ್ ॥೧.೯೯॥

 

ದಾನ, ತೀರ್ಥಸ್ನಾನ, ತಪಸ್ಸು, ಯಜ್ಞ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಲ್ಲವೂ  ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಪೋಷಕವಾಗಿ ಮುಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತವೆಯೇ ವಿನಃ ಅನ್ಯತಾ ಅಲ್ಲ.  ಭಕ್ತಿಯೇ ಮೂಲತಃ ಮುಕ್ತಿಗೆ ಮಾರ್ಗ.  ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ದಾನ ಮಾಡಿದರೆ ಶಾಸ್ತ್ರ ಓದುವ ಒಳ್ಳೆ ಬುದ್ಧಿ ಬರುತ್ತದೆ.  ತೀರ್ಥ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮೊದಲಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದರೆ ಪಾಪ ಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಗ್ಯತೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ.  ಜಪ ಮಾಡಿದರೆ ಪಾಪ ನಾಶವಾಗಿ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಪುಣ್ಯ ಬರುತ್ತದೆ. ಯಜ್ಞವೂ ಕೂಡಾ ಜ್ಞಾನ-ಭಕ್ತಿಗೆ ಪೂರಕ.  ಹೀಗೆ  ಇವೆಲ್ಲವೂ ಕೂಡಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಅಂಗಗಳು. “ಭಕ್ತಿಸ್ತ್ವೇಕಾ ವಿಮುಕ್ತಯೇ” ಎನ್ನುವ ಭವಿಷ್ಯತ್ ಪರ್ವದ ವಚನ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಯಿಂದಲೇ ಮುಕ್ತಿ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.

 

[ವೇದದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಭಾಗಗಳಿವೆ. ಸಂಹಿತಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ಆರಣ್ಯಕಾ, ಉಪನಿಷತ್ತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಸಂಹಿತೆ ಎನ್ನುವುದು ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಗಳಿಗೆ.  ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಅನ್ನುವುದು ಗ್ರಹಸ್ಥರಿಗೆ.  ವಾನಪ್ರಸ್ಥರಿಗೆ  ಆರಣ್ಯಕ.  ಯತಿಗಳಿಗೆ ಉಪನಿಷತ್ತು. ಕೆಲವರು ಸಂಹಿತೆಯಲ್ಲಿ ‘ಭಗವಂತನ ಭಕ್ತಿಯಿಂದಲೇ ಮುಕ್ತಿ’ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಹೇಳಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಂತವರು  ಸಂಹಿತೆಯನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ  ಭಾಗವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ಉಪನಿಷತ್ತನ್ನು ಒಪ್ಪುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ! ಅದು  ಭಗವಂತನನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಗ್ರಂಥ ಅಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದರು. ನಂತರ  ಸಾಯಣರು, ಅವರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದ ಪಶ್ಚಿಮದ ಚಿಂತಕರು ವೇದಕ್ಕೆ ಭಾಷ್ಯ ಬರೆಯುವಾಗ ಸಂಹಿತೆಗೂ ಉಪನಿಷತ್ತಿಗೂ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲ, ಸಂಹಿತೆಗೂ ಮಹಾಭಾರತಕ್ಕೂ  ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.  ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅಂದೇ  ಗ್ರಹಿಸಿದ್ದ ಆಚಾರ್ಯರು ಇಲ್ಲಿ ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದಿನ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. 

ಸಂಹಿತೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡಾ ಸತ್ವ-ರಜಸ್ಸು-ತಮೋ ಗುಣಗಳ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಸಂಹಿತೆಯ ಮಂತ್ರಗಳು ಎಂದರೆ ಯಾರೋ ದನ-ಕುರಿ ಕಾಯುವವರು ಬರೆದ ಜಾನಪದ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲ.  ಅದು ಶಾಸ್ತ್ರ. ಆ ಶಾಸ್ತ್ರ ಏನನ್ನು ಹೇಳಿದೆಯೋ ಅದನ್ನೇ ಗೀತೆ ಹೇಳಿರುವುದು. ಇವೆಲ್ಲವನ್ನು ಸಮಷ್ಟಿಯಾಗಿ ಮಹಾಭಾರತ ಕಥೆಗಳ ಮೂಲಕ  ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ(Practical presentation).  ಹೀಗಾಗಿ ಮಹಾಭಾರತಕ್ಕೂ ವೇದಕ್ಕೂ ವಿರೋಧವಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಪ್ರಮಾಣ ಸಹಿತ ಆಚಾರ್ಯರು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ]

 

‘ಶೃಣ್ವೇ ವೀರ ಉಗ್ರಮುಗ್ರಂ ದಮಾಯನ್ನನ್ಯಮನ್ಯಮತಿನೇನೀಯಮಾನಃ ।

‘ಏಧಮಾನದ್ವಿಳುಭಯಸ್ಯ ರಾಜಾ ಚೋಷ್ಕೂಯತೇ ವಿಶ ಇನ್ದ್ರೋ ಮನುಷ್ಯಾನ್ ॥೧.೧೦೦॥

 

ಇದು ಋಗ್ವೇದದ ೬ನೇ ಮಂಡಲದ ೪೭ನೆಯ ಸೂಕ್ತದ ೧೬ನೆಯ ಋಕ್.  ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ:  “ಓ ನರಸಿಂಹನೇ, ನೀನು ಅತ್ಯಂತ ಉಗ್ರರಾಗಿರುವ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾ, ಉಳಿದವರನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತಾ, ಮನುಷ್ಯರೆಂಬುವವರನ್ನು ಈ ಸಂಸಾರದಲ್ಲಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ಇರುತ್ತೀಯಾ” ಎಂದು. ಸಾತ್ವಿಕರು ಯೋಗ್ಯತೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪುಣ್ಯ ಮಾಡಿದರೆ ಅವರ ಅಧಿಕವಾದ ಪುಣ್ಯವನ್ನೂ ಭಗವಂತ ನಾಶ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ.  ಹಾಗೆಯೇ ತಾಮಸರು ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ಮೀರಿ ಪಾಪವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಅವರನ್ನೂ ಕೂಡಾ ಆತ ನಿಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಯಾರ ಯೋಗ್ಯತೆ ಎಷ್ಟೋ  ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾದ ಫಲವನ್ನು ದೇವರು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ.

[ಈ ಅಂಶವನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು  ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಆಗ  ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವ ಮಾತು ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.  ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಯೋಗ್ಯತೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪುಣ್ಯಮಾಡಿದ ಧರ್ಮರಾಜನ ಪುಣ್ಯವನ್ನು ಭಗವಂತ ಕಸಿದ.   ಯೋಗ್ಯತೆಯನ್ನು ಮೀರಿ ಪುಣ್ಯ ಮಾಡಿದ ಗಾಂಧಾರಿಯ ಪುಣ್ಯವನ್ನೂ ಆತ  ಕಸಿದ.  ಕರ್ಣ- ಬಲರಾಮರು ತಮ್ಮ   ಯೋಗ್ಯತೆಯನ್ನು  ಮೀರಿ ಮಾಡಿದ ಪುಣ್ಯವನ್ನು ಕಸಿದುಕೊಂಡ ಭಗವಂತ,  ಉಳಿದವರು ಪುಣ್ಯ ಮಾಡುವಂತೆ ಮಾಡಿದ. ಅರ್ಜುನ ಮೊದಲಾದವರಿಗೆಲ್ಲ ಮುಕ್ತಿ ಕೊಟ್ಟ  ಆತ, ದುರ್ಯೋಧನ ಮೊದಲಾದ ಉಗ್ರರನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಿದ. ದೇವರು ಎಂದೆಂದಿಗೂ  ಪಕ್ಷಪಾತಿ ಅಲ್ಲ. ಆತ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾದ ಫಲವನ್ನಷ್ಟೇ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಸ್ವತಂತ್ರನಾದ ಭಗವಂತ ಸೃಷ್ಟಿ ಎನ್ನುವ ತೋಟ ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ತೋಟಗಾರನಂತೆ, ಜೀವ ಎನ್ನುವ ಬೀಜವನ್ನು ಬಿತ್ತಿ ಬೆಳೆಸುತ್ತಾನೆ. ಅದರಿಂದ ಕಹಿಯಾದ, ಹುಳಿಯಾದ ಅಥವಾ ಸಿಹಿಯಾದ ಹಣ್ಣು ಜೀವ ಸ್ವಭಾವದಂತೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಕೆಟ್ಟಕೆಲಸ(ಕಹಿ) ಒಳ್ಳೆಯಕೆಲಸ(ಸಿಹಿ) ಎನ್ನುವುದು ನಮ್ಮ ಸ್ವಭಾವವನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆಯೇ  ಹೊರತು ಭಗವಂತನನ್ನಲ್ಲ. ತೋಟಗಾರ ಎಂದೂ ಮೆಣಸಿನ ಗಿಡಕ್ಕೆ ಖಾರವಾದ ನೀರನ್ನು ಹರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಾ ಗಿಡದಂತೆ ಆ ಗಿಡವನ್ನೂ ಪೋಷಿಸಿ ಬೆಳೆಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಅದು ಖಾರವಾದ ಹಣ್ಣನ್ನು ತನ್ನ ಸ್ವಭಾವದಂತೆ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ದೇವರು ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಕೂಡಾ  ಜೀವರ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಬದಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ ].

Mahabharata Tatparya Nirnaya Kannada 1.76-1.87

ಭೂಮ್ನೋ ಜ್ಯಾಯಸ್ತ್ವಮಿತಿ ಹ್ಯುಕ್ತಂ ಸೂತ್ರೇಷು ನಿರ್ಣ್ಣಯಾತ್ ತೇನ ।

ತತ್ಪ್ರೀತ್ಯೈವ ಚ ಮೋಕ್ಷಃ ಪ್ರಾಪ್ಯಸ್ತೇನೈವ ನಾನ್ಯೇನ ॥೧.೭೬॥

 

‘ಭೂಮ್ನಃ ಕ್ರತುವಜ್ಜ್ಯಾಯಸ್ತ್ವಂ’ ಎನ್ನುವುದು ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರ(೩.೩.೫೯).  ಈ ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರದಲ್ಲಿಪರಮಾತ್ಮನು ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತ ಮಿಗಿಲು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.  ಪರಮಾತ್ಮನ ಅನುಗ್ರಹ--ಪ್ರೀತಿಯಿಂದಲೇ ಮೋಕ್ಷವು ಹೊಂದಲ್ಪಡಬೇಕಾದದ್ದು.  ಬೇರೆಯದರಿಂದ ಅಲ್ಲ.

ಪರಮಾತ್ಮನ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದಲೇ ಮೋಕ್ಷ ಸಾಧ್ಯ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಅನೇಕ  ವೇದ ವಾಣಿಗಳಿವೆ.  ಅಂತಹ ಕೆಲವು  ವೇದ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯರು ಇಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ:

 

‘ನಾಯಮಾತ್ಮಾ ಪ್ರವಚನೇನ ಲಭ್ಯೋ  ನ ಮೇಧಯಾ ನ ಬಹುನಾ ಶ್ರುತೇನ ।

‘ಯಮೇವೈಷ ವೃಣುತೇ ತೇನ ಲಭ್ಯಸ್ತಸ್ಯೈಷ ಆತ್ಮಾ ವಿವೃಣುತೇ ತನುಂ ಸ್ವಾಮ್’  ॥೧.೭೭॥

 

“ಈ ಅಂತರ್ಯಾಮಿಯು ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯ ಪ್ರವಚನಗಳಿಂದ ತಿಳಿಯಲ್ಪಡುವವನಲ್ಲ. ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಿಂದಲೋ, ತರ್ಕದಿಂದಲೋ  ಸಿಗುವವನಲ್ಲ. ಬಹಳ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವುದರಿಂದಲೂ  ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾರನ್ನು ಇವನು ಹೊಂದುತ್ತಾನೋ, ಅವನಿಂದ ಇವನು ಲಭ್ಯ. ಅವನಿಗೆ ಈ ಅಂತರ್ಯಾಮಿಯು ತನ್ನನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ”. ಇದು ಕಠೋಪನಿಷತ್ತಿನ ಮಾತು(೧.೨.೨೩).  ಅಥರ್ವಸಂಹಿತೆಯಲ್ಲೂ  ಕೂಡಾ ಇದೇ ಮಾತು ಬರುತ್ತದೆ(೩.೨.೩).

ಈ ಮಾತಿನ ಅರ್ಥ  ಏನೆಂದರೆ: ಭಕ್ತಿ ಇಲ್ಲದೆ ಕೇವಲ ಪ್ರವಚನ ಮಾಡುವುದರಿಂದ, ಪ್ರವಚನ ಕೇಳುವುದರಿಂದ, ಅಸಾಧಾರಣ ಸ್ಮರಣಶಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ  ಭಗವಂತನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅಧ್ಯಯನದ ಅಹಂಕಾರವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತ ಎಂದೂ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾರನ್ನು ಭಗವಂತ “ಇವನು ನನ್ನ ಭಕ್ತ, ನನ್ನ ಆತ್ಮೀಯ, ಇವನಿಗೆ ತತ್ವಜ್ಞಾನದ ಅರಿವು ಬರಲಿ” ಎಂದು ಸ್ವೀಕಾರ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೋ,  ಅಲ್ಲಿಯ ತನಕ ಭಗವಂತ ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿಯಲಾರ.  ಯಾವಾಗ ಭಗವಂತ ಪ್ರಸನ್ನನಾಗುತ್ತಾನೋ, ಆಗ ಆತ ನಮ್ಮ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದು ಕೂರುತ್ತಾನೆ. ಅಹಂಕಾರವಿಲ್ಲದ  ತನ್ಮಯತೆ, ಭಕ್ತಿಗೆ ಭಗವಂತ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.  ಆಗ ಆತನ ಜ್ಞಾನಾನಂದಮಯವಾದ ಸ್ವರೂಪ ದರ್ಶನ ನಮ್ಮ  ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಕ್ಕಾಗುತ್ತದೆ. 

 

‘ವಿಷ್ಣುರ್ಹಿ ದಾತಾ ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ವಾಯುಶ್ಚ ತದನುಜ್ಞಯಾ ।

‘ಮೋಕ್ಷೋ ಜ್ಞಾನಂ ಚ ಕ್ರಮಶೋ ಮುಕ್ತಿಗೋ ಭೋಗ ಏವಚ     ॥೧.೭೮॥

 

‘ಉತ್ತರೇಷಾಂ ಪ್ರಸಾದೇನ ನೀಚಾನಾಂ ನಾನ್ಯಥಾ ಭವೇತ್ ।

‘ಸರ್ವೇಷಾಂ ಚ ಹರಿರ್ನ್ನಿತ್ಯನಿಯನ್ತಾ ತದ್ವಶಾಃ ಪರೇ    ॥೧.೭೯॥

 

 

‘ತಾರತಮ್ಯಂ ತತೋ ಜ್ಞೇಯಂ ಸರ್ವೋಚ್ಚತ್ವಂ ಹರೇಸ್ತಥಾ ।

‘ಏತದ್ ವಿನಾ ನ ಕಸ್ಯಾಪಿ ವಿಮುಕ್ತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ ಕಥಞ್ಚನ   ॥೧.೮೦॥

 

ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಕೊಡುವವನು ಆ ನಾರಾಯಣ.  ಮುಖ್ಯಪ್ರಾಣನು ಭಗವಂತನ  ಅನುಜ್ಞೆಯಿಂದ ಮೋಕ್ಷಪ್ರದ ಎನಿಸುತ್ತಾನೆ.  ಮೋಕ್ಷ, ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಬೇಕಾದ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು  ಮುಕ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭೋಗ ಇವುಗಳೆಲ್ಲವೂ  ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಯೋಗ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರಾದವರ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದಲೇ ಕೆಳಗಿನವರಿಗೆ ದೊರಕುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಬೇರೆ ರೀತಿಯಾಗಿ ಅಲ್ಲ.

[ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಋಷಿಗಳ ಅನುಗ್ರಹ ಇದ್ದರೆ  ನಮಗೆ ಇದು ಸಿಗುತ್ತದೆ.  ಋಷಿಗಳಿಗೆ ದೇವತೆಗಳ ಅನುಗ್ರಹ ಇದ್ದರೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ತತ್ತ್ವಾಭಿಮಾನಿ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಗಳ ಅನುಗ್ರಹ ಇದ್ದರೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಆ ರೀತಿ ಹಿರಿಯರ ಆಶೀರ್ವಾದದಿಂದ ಕಿರಿಯರಿಗೆ ಈ ಜ್ಞಾನ-ಮೋಕ್ಷ-ಮುಕ್ತಿಯಲ್ಲಿರತಕ್ಕಂತಹ ಭೋಗ ಇತ್ಯಾದಿ ದೊರಕುತ್ತದೆ.

ನಾರಾಯಣನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಯಾವಾಗಲೂ ನಿಯಾಮಕನಾಗಿದ್ದಾನೆ.  ಉಳಿದವರೆಲ್ಲರೂ  ಅವನ ಅಧೀನವಾಗಿದ್ದಾರೆ].

ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣದಿಂದ ತಾರತಮ್ಯವು ತಿಳಿಯಲ್ಪಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸರ್ವೋತ್ತಮತ್ವವನ್ನೂ  ತಿಳಿದಿರಬೇಕು. ಇವೆರಡನ್ನು ಬಿಟ್ಟು  ಯಾರಿಗೂ ಮುಕ್ತಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

 

‘ಪಞ್ಚಭೇದಾಂಶ್ಚ ವಿಜ್ಞಾಯ ವಿಷ್ಣೋಃ ಸ್ವಾಭೇದಮೇವ ಚ ।

‘ನಿರ್ದ್ದೋಷತ್ವಂ ಗುಣೋದ್ರೇಕಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮುಕ್ತಿರ್ನ್ನಚಾನ್ಯಥಾ   ॥೧.೮೧॥

 

ಐದು ಭೇದಗಳನ್ನು ತಿಳಿದು, ಭಗವಂತನ (ನಾರಾಯಣನ) ಸಮಸ್ತ ರೂಪಗಳಿಗೂ ಮತ್ತು ಭಗವಂತನ  ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೂ ಅಭೇದವನ್ನು ತಿಳಿದು,  ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ದೋಷ ಇಲ್ಲಾ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಮತ್ತು ಭಗವಂತ ಸಮಸ್ತ ಗುಣಗಳಿಂದ ಉತ್ಕೃಷ್ಟನಾಗಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿದಾಗಲೇ ಮುಕ್ತಿಯು.  ಬೇರೆ ರೀತಿಯಾಗಿ ಇಲ್ಲ.

 

‘ಅವತಾರಾನ್ ಹರೇರ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ ನಾವತಾರಾ ಹರೇಶ್ಚ ಯೇ ।

‘ತದಾವೇಶಾಂಸ್ತಥಾ ಸಮ್ಯಗ್ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮುಕ್ತಿರ್ನ್ನಚಾನ್ಯಥಾ ॥೧.೮೨॥

 

ಪರಮಾತ್ಮನ ಅವತಾರಗಳನ್ನು ತಿಳಿದು, ಯಾವುದು ಅವತಾರಗಳಲ್ಲವೋ ಅದನ್ನೂ ತಿಳಿದು, ಪರಮಾತ್ಮನ ಆವೇಶಾವತಾರ* ಯಾವುದೆಂದು ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿದಾಗ ಮುಕ್ತಿಯು.   ಬೇರೆ ರೀತಿಯಾಗಿ ಅಲ್ಲ.

[*ಬಲರಾಮನಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಆವೇಶಾವತಾರ, ಪೃಥುವಿನಲ್ಲಿ ಆವೇಶಾವತಾರ, ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸ್ಫುಟವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರೆ  ಮಾತ್ರ ತಿಳಿಯುವ ವಿಷಯ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಭಗವಂತನ ಗುಣೋದ್ರೇಕದ ಅರಿವೇ ಬರುವುದಿಲ್ಲ! ಉದಾಹರಣೆಗೆ  ಬಲರಾಮ ತಪ್ಪು ಮಾಡುವುದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ.  ಆತ ದುರ್ಯೋಧನನ ಪಕ್ಷ ವಹಿಸಿ ಅಂತಹ ತತ್ತ್ವವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುವುದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ.  ಈ ರೀತಿ ಆತ ತಪ್ಪು ಮಾಡುವಾಗ ಪರಮಾತ್ಮನ ಯಥಾರ್ಥ ಜ್ಞಾನ ಎನ್ನುವ ಗುಣ  ಅಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲಾ ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ.  ಅದರಿಂದಾಗಿ ಅದು ಪರಮಾತ್ಮನ ಆವೇಶಾವಾತಾರ.  ಹೀಗಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಅದರ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಆ ಜೀವದಲ್ಲಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ].

 

‘ಸೃಷ್ಟಿರಕ್ಷಾಹೃತಿಜ್ಞಾನನಿಯತ್ಯಜ್ಞಾನಬನ್ಧನಾನ್ ।

‘ಮೋಕ್ಷಂ ಚ ವಿಷ್ಣುತಸ್ತ್ವೇವ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮುಕ್ತಿರ್ನ್ನಚಾನ್ಯಥಾ ॥೧.೮೩॥

 

ಈ ಪ್ರಪಂಚದ ಸೃಷ್ಟಿ, ಪಾಲನೆ,  ಜ್ಞಾನ , ನಿಯಮನ , ಬಂಧನ, ಇವುಗಳೆಲ್ಲವೂ ಕೂಡಾ ಆ ನಾರಾಯಣನಿಂದ ಎಂದು ತಿಳಿದೇ ಮುಕ್ತಿಯು.   ಬೇರೆ ರೀತಿಯಾಗಿ ಇಲ್ಲ.

 

‘ವೇದಾಂಶ್ಚ ಪಞ್ಚರಾತ್ರಾಣಿ ಸೇತಿಹಾಸಪುರಾಣಕಾನ್ ।

‘ಜ್ಞಾತ್ವಾ ವಿಷ್ಣುಪರಾನೇವ ಮುಚ್ಯತೇ ನಾನ್ಯಥಾ ಕ್ವಚಿತ್ ॥೧.೮೪॥

 

ವೇದಗಳು,  ಪಂಚರಾತ್ರಗಳು, ಇತಿಹಾಸ-ಪುರಾಣ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ನಾರಾಯಣ ಪ್ರತಿಪಾದಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದೇ ಜೀವ ಬಿಡುಗಡೆಯನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ.   ಬೇರೆ ರೀತಿಯಾಗಿ ಅಲ್ಲ.

ಹೀಗೆ ಮುಕ್ತಿ ಎನ್ನುವುದು  ಪರಮಾತ್ಮನ ಗುಣಾಧಿಕ್ಯ ಜ್ಞಾನದಿಂದ  ಸಿಗುವಂತಹದ್ದೇ ಹೊರತು ಬೇರೆ ರೀತಿ ಅಲ್ಲ.

 

[ಮುಂದಿನ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯರು ಭಕ್ತಿ ಅಂದರೆ ಏನು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ].

 

‘ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಸ್ತು ಸುದೃಢಃ ಸರ್ವತೋsಧಿಕಃ ।

‘ಸ್ನೇಹೋ ಭಕ್ತಿರಿತಿ ಪ್ರೋಕ್ತಸ್ತಯಾ ಮುಕ್ತಿರ್ನ್ನಚಾನ್ಯಥಾ  ॥೧.೮೫॥

 

ಪರಮಾತ್ಮನು ದೊಡ್ಡವನು ಎನ್ನುವ  ಜ್ಞಾನ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಇರಬೇಕು.  ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮಿಗಿಲಾಗಿ ದೇವರಲ್ಲಿ ಸ್ನೇಹ-ಪ್ರೀತಿ ಇರಬೇಕು.  ಇವೆರಡು ಸೇರಿದರೆ ಅದು ಭಕ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.  ಭಕ್ತಿಯಿಂದಲೇ ಮುಕ್ತಿಯು.   ಬೇರೆ ರೀತಿಯಾಗಿ ಇಲ್ಲ.

[ಭಕ್ತಿ ಇಲ್ಲದೇ ಹೋದರೂ ಕೂಡಾ  ದೇವರು ಮುಕ್ತಿ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ, ದ್ವೇಷದಿಂದ ಮುಕ್ತಿ, ಇತ್ಯಾದಿಯಾದ ಅನೇಕ ತಪ್ಪು  ವಾದಗಳು ಬಂದಿದ್ದವು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಆಚಾರ್ಯರು ಇಲ್ಲಿ ‘ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿಯ ಮಹತ್ವ ಏನು’ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತಾ, ಭಕ್ತಿ ಅಲ್ಲದೇ ಮುಕ್ತಿಗೆ ಇನ್ನ್ಯಾವುದೂ ಸಾಧನ ಅಲ್ಲಾ ಎನ್ನುವ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ]   

[ಮೇಲಿನ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ ಭಕ್ತಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಏಕೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಪ್ರಶ್ನೆ ಬರುತ್ತದೆ.  ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಆಚಾರ್ಯರೇ ಉತ್ತರ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ]

 

‘ತ್ರಿವಿಧಾ ಜೀವಸಙ್ಘಾಸ್ತು ದೇವಮಾನುಷದಾನವಾಃ ।

‘ತತ್ರ ದೇವಾ ಮುಕ್ತಿಯೋಗ್ಯಾ ಮಾನುಷೇಷೂತ್ತಮಾಸ್ತಥಾ ॥೧.೮೬॥

 

‘ಮದ್ಧ್ಯಮಾ ಮಾನುಷಾ ಯೇ ತು ಸೃತಿಯೋಗ್ಯಾಃ ಸದೈವ ಹಿ ।

‘ಅಧಮಾ ನಿರಯಾಯೈವ ದಾನವಾಸ್ತು ತಮೋಲಯಾಃ  ॥೧.೮೭॥

 

ದೇವತೆಗಳು, ಮನುಷ್ಯರು ಮತ್ತು ದಾನವರು ಎಂದು ಜೀವರಲ್ಲಿ ಮೂರು ವಿಧ.  ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯರಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮರು ಮುಕ್ತಿ ಯೋಗ್ಯರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. [ಮನುಷ್ಯರಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಮನುಷ್ಯ, ಮಧ್ಯಮ ಮನುಷ್ಯ ಮತ್ತು ಅಧಮ ಮನುಷ್ಯ ಎಂದು ಮೂರು ವಿಧ.  ಇವರಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಮನುಷ್ಯ ದೇವತೆಗಳಂತೆ ಮೋಕ್ಷ ಯೋಗ್ಯರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ]

ಮಧ್ಯಮ ಮನುಷ್ಯರು ಸಂಸಾರಕ್ಕೆ, ಮನುಷ್ಯಾಧಮರು  ನರಕಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ದಾನವರು ತಮಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಇವಿಷ್ಟು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಾವು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿ.

[ಮೂರು ತರಹದ ಜೀವರಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಿಯೋಗ್ಯರು  ಭಕ್ತಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.  ಮುಕ್ತಿಯೋಗ್ಯರಲ್ಲದವರು ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ದ್ವೇಷ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.  ಮಧ್ಯಮರು ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾರೆ, ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ನಾವು ನೋಡಿದರೆ, ಅಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕನುಗುಣವಾದ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ.  ಅಲ್ಲಿ ದುರ್ಯೋಧನಾದಿಗಳು ದ್ವೇಷವನ್ನೇ ಮಾಡಿದರೆ, ಪಾಂಡವಾದಿಗಳು ಭಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಎರಡೂ ಕಡೆ ಮನಸ್ಸು ತೊಯ್ದಾಡುತ್ತಿರುವವರನ್ನೂ ನಾವಲ್ಲಿ ನೋಡುತ್ತೇವೆ.  ಈ ತ್ರಿವಿಧ ಜೀವ ಸಂಗದ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದಾಗ ಮಹಾಭಾರತದ ಓಘ (ನಡೆ), ಅದು ಏಕೆ ಆ ರೀತಿ ಇದೆ ಎನ್ನುವುದು  ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.  ಭಗವಂತನ ಭಕ್ತಿ ಎನ್ನುವುದು ಕೇಂದ್ರ. ಅದನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಇಡೀ ಮಹಾಭಾರತದ ಕಥೆ ಹೊರಟಿದೆ ಎನ್ನುವುದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.   ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಜಗತ್ತಿನ ವೈಚಿತ್ರ್ಯಗಳಿಗೂ ನಮಗಿಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಸಿಗುತ್ತದೆ.].