Mahabharata Tatparya Nirnaya Kannada 9.138-9.143

ಉಕ್ತಂ ಲಕ್ಷಣಶಾಸ್ತ್ರೇ ಚ ಕೃಷ್ಣದ್ವೈಪಾಯನೋದಿತೇ ।

‘ತ್ರಿಭಾಷಾ ಯೋ ನ ಜಾನಾತಿ ರೀತೀನಾಂ ಶತಮೇವ ಚ  ॥ ೯.೧೩೮ ॥

‘ವ್ಯತ್ಯಾಸಾದೀನ್ ಸಪ್ತ ಭೇದಾನ್ ವೇದಾದ್ಯರ್ತ್ಥಂ ತಥಾ ವದೇತ್ ।

‘ಸ ಯಾತಿ ನಿರಯಂ ಘೋರಮನ್ಯಥಾಜ್ಞಾನಸಮ್ಭವಮ್’ ॥೯.೧೩೯ ॥

(‘ಲಕ್ಷಣ ಗ್ರಂಥ’ವನ್ನೂ ವೇದವ್ಯಾಸರೇ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ಯಾವ ರೀತಿ ಅರ್ಥೈಸಬೇಕು ಎನ್ನುವ ವಿವರ ಅಲ್ಲಿದೆ. ಯಾವ-ಯಾವ ವಾಕ್ಯಗಳು ಎನೇನಾಗಿವೆ, ಯಾವಯಾವ ಘಟನೆಗಳು ಯಾವಯಾವ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ವೇದವ್ಯಾಸರೇ ವಿವರ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅದನ್ನೇ ‘ಲಕ್ಷಣಶಾಸ್ತ್ರ’ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ). 

ಲಕ್ಷಣಗ್ರಂಥದಲ್ಲೇ ಹೇಳಿರುವಂತೆ:  ಮೂರು ಭಾಷೆಗಳನ್ನು(ಸಮಾಧಿ, ದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಗುಹ್ಯ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು), ನೂರು ರೀತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗು  ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮೊದಲಾದ ಏಳು ಭೇಧಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯದೇ ಯಾರು ವೇದ-ಪುರಾಣ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಮಾಡುತ್ತಾರೋ, ಅವರು ವಿಪರೀತಜ್ಞಾನದಿಂದ  ಉಂಟಾಗತಕ್ಕ ಘೋರವಾದ ನರಕವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾರೆ.

ಇತ್ಯನ್ಯೇಷು ಚ ಶಾಸ್ತ್ರೇಷು ತತ್ರತತ್ರೋದಿತಂ ಬಹು ।

‘ವ್ಯತ್ಯಾಸಃ ಪ್ರಾತಿಲೋಮ್ಯಂ ಚ ಗೋಮೂತ್ರೀ ಪ್ರಘಸಸ್ತಥಾ ॥೯.೧೪೦॥

‘ಉಕ್ಷಣಃ ಸುಧುರಃ ಸಾಧು ಸಪ್ತ ಭೇದಾಃ ಪ್ರಕೀರ್ತ್ತಿತಾಃ’ ।

ಇತ್ಯಾದಿ ಲಕ್ಷಣಾನ್ಯತ್ರ ನೋಚ್ಯನ್ತೇsನ್ಯಪ್ರಸಙ್ಗತಃ  ॥೯.೧೪೧॥

ಈರೀತಿಯಾಗಿ ಬೇರೆಬೇರೆ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ (ಲಕ್ಷಣ ಗ್ರಂಥ, ನಿರ್ಣಯ ಗ್ರಂಥ, ಮೊದಲಾದವುಗಳಲ್ಲಿ) ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಬಹಳವಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ವ್ಯತ್ಯಾಸಃ,  ಪ್ರಾತಿಲೋಮ್ಯ, ಗೋಮೂತ್ರೀ, ಪ್ರಘಸ, ಉಕ್ಷಣಃ,  ಸುಧುರಃ ಮತ್ತು  ಸಾಧು ಎನ್ನುವ ಏಳು ತರದ ಕಥಾ ಭೇದಗಳಿವೆ.  ಈ ಎಲ್ಲಾ ಲಕ್ಷಣಗಳ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನಾನು ವಿವರಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಬೇರೆಯೇ ಪ್ರಸಂಗ.

[ವ್ಯತ್ಯಾಸಃ: ಕಾಲವ್ಯತ್ಯಾಸ, ದೇಶವ್ಯತಾಸ, ಪುರುಷವ್ಯತ್ಯಾಸ ಶೈಲಿ ನಿರೂಪಣೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಸುರರನ್ನು ದಾರಿ ತಪ್ಪಿಸಲು ಬಳಸುವ ನಿರೂಪಣೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಾಲ, ದೇಶ, ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನೇ  ಬದಲಿಸಿ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಾತಿಲೋಮ್ಯ: ಅನುಕ್ರಮವಿಲ್ಲದ ನಿರೂಪಣಾ ಶೈಲಿ.

ಗೋಮೂತ್ರೀ: ಎತ್ತು ಮೂತ್ರ ಮಾಡಿದಂತೆ ವಕ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಣೆ.

ಪ್ರಘಸಃ : ಹಸು ಹುಲ್ಲು ತಿಂದಂತೆ, (ಇಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ- ಅಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ) ಮಧ್ಯಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಿರುವ ಕಥಾಭಾಗವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಬೇರೆಬೇರೆ ಕಥೆಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡುವುದು. ಇಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಒಂದೇ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ.

ಉಕ್ಷಣಃ  : ಪ್ರೋಕ್ಷಣ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಥೆಯನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ  ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಿ ಮುಂದೆ ಹೋಗುವುದು.

ಸುಧುರಃ : ಸಮಗ್ರವಾಗಿ(meticulous) ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡುವುದು

ಸಾಧು : ಸಮಾಧಿಭಾಷೆಯಿಂದ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸರ್ವೋತ್ತಮತ್ತ್ವ ಮೊದಲಾದ ತತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ತೋರುವಂತೆ ನಿರೂಪಿಸುವುದು]

ಅನುಸಾರೇಣ ತೇಷಾಂ ತು ನಿರ್ಣ್ಣಯಃ ಕ್ರಿಯತೇ ಮಯಾ ।

ತಸ್ಮಾನ್ನಿರ್ಣ್ಣಯಶಾಸ್ತ್ರತ್ವಾದ್ ಗ್ರಾಹ್ಯಮೇತದ್ ಬುಭೂಷುಭಿಃ ॥೯.೧೪೨ ॥

ಆ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮಾಣ ಗ್ರಂಥಗಳ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ನಾನಿಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ. ಆ ಕಾರಣದಿಂದ ನಿರ್ಣಯ ಶಾಸ್ತ್ರವಾಗಿರುವ ಈ ಗ್ರಂಥವು ಗ್ರಾಹ್ಯ. (ನಿರ್ಣಯ ಗ್ರಂಥ ಎನ್ನುವುದು ನನ್ನ ಬುದ್ಧಿ ವೈಭವವಲ್ಲ. ಇದು ವೇದವ್ಯಾಸರ ವಿವಕ್ಷೆ ಕೂಡಾ ಹೌದು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ) 

ಇತೀರಿತಾ ರಾಮಕಥಾ ಪರಾ ಮಯಾ ಸಮಸ್ತಶಾಸ್ತ್ರಾನುಸೃತೇರ್ಭವಾಪಹಾ ।

ಪಠೇದಿಮಾಂ ಯಃ ಶೃಣುಯಾದಥಾಪಿ ವಾ ವಿಮುಕ್ತಬನ್ಧಶ್ಚರಣಂ ಹರೇರ್ವ್ರಜೇತ್ ॥೯.೧೪೩ ॥

ಉಪಸಂಹಾರ ಮಾಡುತ್ತಾ ಆಚಾರ್ಯರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ: ‘ಈರೀತಿಯಾಗಿ ಸಂಸಾರಬಂಧವನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುವ, ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ರಾಮನ ಕಥೆಯು ಎಲ್ಲಾ ಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ, ನನ್ನಿಂದ ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದನ್ನು ಯಾರು ಓದುತ್ತಾನೋ, ಕೇಳುತ್ತಾನೋ, ಅವನು ಸಮಸ್ತ ಬಂಧದಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿ, ಪರಮಾತ್ಮನ ಪಾದವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ’.

॥ ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಾನನ್ದತೀರ್ಥಭಗವತ್ಪಾದವಿರಚಿತೇ ಶ್ರೀಮಹಾಭಾರತತಾತ್ಪರ್ಯ್ಯನಿರ್ಣ್ಣಯೇ ಶ್ರೀರಾಮಚರಿತೇ  ಶ್ರೀರಾಮಸ್ವಧಾಮಪ್ರವೇಶೋ ನಾಮ ನವಮೋsಧ್ಯಾಯಃ ॥

*********